Celiakia u dzieci — rozpoznanie i diagnostyka

Celiakia u dzieci to przewlekła choroba autoimmunologiczna, w której spożycie glutenu prowadzi do uszkodzenia błony jelita cienkiego i zaburzeń wchłaniania składników odżywczych. Objawy mogą być bardzo różne — od przewlekłych biegunek i bólu brzucha po niedokrwistość i spowolniony wzrost. Wczesne rozpoznanie i dobrze zaplanowana diagnostyka pozwalają rozpocząć leczenie oraz zapobiec trwałym powikłaniom.
To jedna z trzech najczęstszych postaci nietolerancji glutenu — o tym, jak odróżnić celiakię od alergii i nadwrażliwości nieceliakalnej, piszę w artykule Uczulenie na gluten u dzieci — jak odróżnić celiakię, alergię i nadwrażliwość (NCGS).

Czym jest celiakia u dzieci i jak powstaje nietolerancja glutenu

Celiakia rozwija się powoli — często przez wiele miesięcy lub lat, zanim pojawią się wyraźne objawy.
Zrozumienie mechanizmu tej choroby pomaga rodzicom pojąć, dlaczego tak istotne jest wczesne rozpoznanie i konsekwentne przestrzeganie diety bezglutenowej.

Mechanizm choroby i wpływ glutenu na jelita dziecka

Celiakia to trwała, autoimmunologiczna nietolerancja glutenu.
Kontakt z białkami zawartymi w pszenicy, życie i jęczmieniu wywołuje u predysponowanych dzieci stan zapalny błony jelita cienkiego i zanik kosmków jelitowych.
W rezultacie jelito traci zdolność prawidłowego wchłaniania składników odżywczych, co prowadzi do niedoborów żelaza, wapnia, witamin z grupy B oraz spowolnienia wzrostu.
Proces ten może przebiegać skrycie — dziecko wygląda zdrowo, ale w badaniach laboratoryjnych ujawniają się postępujące niedobory.
Więcej o tym, jak wygląda codzienne leczenie i zasady diety bezglutenowej po rozpoznaniu choroby, opisuję w artykule Dieta bezglutenowa u dzieci z celiakią — jak kontrolować leczenie i unikać błędów

Jak rozwija się nietolerancja glutenu u dzieci

Celiakia może ujawnić się w każdym wieku — zarówno u niemowląt po wprowadzeniu glutenu do diety, jak i u starszych dzieci.
Początek choroby zależy od ilości spożywanego glutenu, czasu ekspozycji oraz indywidualnej podatności genetycznej.
Często pierwsze sygnały, takie jak przewlekłe zmęczenie, niska masa ciała czy niedokrwistość, pojawiają się dopiero po kilku latach.
Z tego powodu celiakia bywa wykrywana przypadkowo — np. podczas diagnostyki anemii, zaburzeń wzrostu lub niedoborów witaminowych.

Objawy celiakii u dzieci — od klasycznych po mniej typowe

Objawy celiakii bywają bardzo różne — od wyraźnych dolegliwości jelitowych po niespecyficzne sygnały, które łatwo przeoczyć.
U najmłodszych dominują biegunki i wzdęcia, a u starszych dzieci często tylko bladość, zmęczenie czy bóle głowy.
Dlatego rozpoznanie choroby powinno opierać się nie tylko na obserwacji, ale przede wszystkim na badaniach serologicznych.

Objawy specyficzne i niespecyficzne w celiakii

Objawy celiakii w zależności od wieku dziecka

Objawy celiakii mogą zmieniać się wraz z wiekiem dziecka.
U najmłodszych dominują dolegliwości trawienne, natomiast u starszych – subtelne sygnały ogólne.
Właśnie dlatego rozpoznanie zawsze powinno być potwierdzone badaniami serologicznymi (tTG-IgA, EMA-IgA).

Jak odróżnić celiakię od innych nietolerancji glutenu

Celiakia nie jest jedyną przyczyną nietolerancji glutenu u dzieci.
W przypadku alergii na pszenicę objawy pojawiają się szybko — często w ciągu minut po spożyciu, w postaci wysypki, obrzęku lub wymiotów.
Z kolei nadwrażliwość nieceliakalna (NCGS) ma łagodniejszy przebieg i nie powoduje uszkodzenia błony jelita cienkiego.

Celiakia a odporność dziecka — o czym nie można zapominać

Niektóre dzieci z celiakią chorują częściej niż rówieśnicy, co bywa mylnie brane za „słabą odporność”.
W rzeczywistości celiakia może prowadzić do wtórnych zaburzeń odporności, wynikających nie z uszkodzenia układu immunologicznego, lecz z niedoborów odżywczych i zmian w błonie śluzowej jelita.

Dlaczego w celiakii odporność może być osłabiona

• Uszkodzona błona jelita cienkiego nie wchłania prawidłowo witamin (A, D, E, K, B12, kwas foliowy) oraz mikroelementów (żelazo, cynk, selen).
  To składniki kluczowe dla dojrzewania limfocytów i wytwarzania przeciwciał.
• Niedobory białka i ogólne niedożywienie w nieleczonej celiakii mogą przejściowo obniżać poziomy immunoglobulin, zwłaszcza IgG i IgA.
  U niektórych dzieci współistnieje wręcz selektywny niedobór IgA, co dodatkowo zwiększa podatność na infekcje dróg oddechowych i przewodu pokarmowego.
• Zaburzona mikrobiota jelitowa (dysbioza) może utrwalać stan zapalny i wpływać na odporność śluzówkową.
  Wraz z regeneracją jelita po wdrożeniu diety bezglutenowej mikrobiota stopniowo wraca do równowagi.

Dobra wiadomość: po kilku miesiącach ścisłej diety bezglutenowej i wyrównaniu niedoborów odporność zwykle normalizuje się.
To kolejny dowód, że celiakia wymaga leczenia przyczynowego, a nie tylko „łagodzenia objawów”.

Więcej o mechanizmach pierwotnych i wtórnych zaburzeń odporności u dzieci opisałem w artykule Pierwotne i wtórne zaburzenia odporności u dzieci.

Różnice między tymi schorzeniami szczegółowo omawiam w artykule Uczulenie na gluten u dzieci — jak odróżnić celiakię, alergię i nadwrażliwość (NCGS).

Diagnostyka celiakii u dzieci — jak wygląda krok po kroku

Rozpoznanie celiakii wymaga potwierdzenia laboratoryjnego, a nie tylko obserwacji objawów.
Prawidłowo przeprowadzona diagnostyka pozwala uniknąć błędów, przyspieszyć rozpoznanie i rozpocząć skuteczne leczenie dietetyczne.
Zgodnie z aktualnymi wytycznymi ESPGHAN 2020, w części przypadków możliwe jest rozpoznanie celiakii bez biopsji jelita cienkiego, o ile spełnione są określone kryteria serologiczne.

Od czego zaczyna się diagnostyka celiakii

Pierwszym etapem są badania serologiczne.
Podstawowym testem przesiewowym jest oznaczenie przeciwciał przeciwko transglutaminazie tkankowej (tTG-IgA) oraz całkowitego IgA. Ich podwyższone wartości sugerują obecność celiakii.
Jeśli wynik tTG-IgA jest dodatni, wykonuje się test EMA-IgA w niezależnym laboratorium, który potwierdza rozpoznanie.

Dzieci z grup ryzyka — np. z cukrzycą typu 1, chorobą autoimmunologiczną tarczycy lub z dodatnim wywiadem rodzinnym — powinny mieć te badania wykonywane profilaktycznie, nawet jeśli nie zgłaszają objawów.
Należy pamiętać, że diagnostyka celiakii jest wiarygodna tylko wtedy, gdy dziecko spożywa gluten przed badaniem. Jego wcześniejsze odstawienie może zafałszować wyniki i utrudnić postawienie rozpoznania.

Wiecej na temat innych podstawowych badań z krwi u dzieci w Podstawowe badania z krwi u dzieci: czy warto je wykonywać.

Algorytm rozpoznania celiakii (wg ESPGHAN 2020)

Diagnostyka celiakii u dzieci przebiega etapowo:

1. Badanie przesiewowe: oznaczenie tTG-IgA i całkowitego IgA.
2. Potwierdzenie: przy dodatnim wyniku tTG-IgA wykonuje się EMA-IgA w drugim laboratorium.
3. Rozpoznanie bez biopsji: jeśli tTG-IgA przekracza 10-krotność normy, EMA-IgA jest dodatni, a dziecko spożywa gluten w czasie badań — można rozpoznać celiakię bez biopsji jelita cienkiego.
4. Badanie genetyczne (HLA-DQ2/DQ8): pomocne w niejednoznacznych przypadkach — ujemny wynik praktycznie wyklucza chorobę.
5. Biopsja jelita cienkiego: wykonywana, gdy wyniki przeciwciał są niezgodne lub nie spełniają kryteriów „no-biopsy”.

Dzięki wytycznym ESPGHAN dzieci z wysokim mianem przeciwciał (tTG-IgA > 10× ULN i dodatnim EMA) mogą uniknąć biopsji jelita cienkiego.
To istotne uproszczenie diagnostyki, które zmniejsza stres i skraca czas do rozpoczęcia leczenia — o ile wyniki są interpretowane przez lekarza z doświadczeniem w diagnostyce celiakii.

Dziedziczność celiakii — kiedy warto zbadać rodzeństwo lub rodziców

Celiakia ma silne podłoże genetyczne.
U większości pacjentów stwierdza się obecność genów HLA-DQ2 lub HLA-DQ8, które zwiększają podatność na chorobę, choć samo ich występowanie nie oznacza jeszcze, że celiakia się rozwinie.

Jeżeli jeden z rodziców lub rodzeństwo ma potwierdzoną celiakię, ryzyko choroby u pozostałych członków rodziny wzrasta nawet do 10–15%.
Dlatego dzieci z takiego środowiska rodzinnego uznaje się za grupę ryzyka i warto u nich okresowo wykonywać badania przesiewowe (tTG-IgA i całkowite IgA) — nawet jeśli nie występują żadne objawy.

Wczesne wykrycie choroby u dziecka z dodatnim wywiadem rodzinnym pozwala uniknąć niedoborów pokarmowych i powikłań.
Jeżeli w rodzinie występują choroby autoimmunologiczne, takie jak cukrzyca typu 1 czy autoimmunologiczne zapalenie tarczycy, czujność diagnostyczna powinna być jeszcze większa.

Nowości 2025 — celiakia i diagnostyka bez biopsji

26 września 2025 r. opublikowano aktualizację wytycznych European Society for the Study of Coeliac Disease (ESsCD) dotyczącą dorosłych pacjentów.
Po raz pierwszy dopuszczono możliwość rozpoznania celiakii bez biopsji u osób z bardzo wysokim mianem przeciwciał IgA anty-TG2 (≥10× górnej granicy normy) i dodatnim EMA.
To zbliża diagnostykę dorosłych do standardów pediatrycznych ESPGHAN 2020 i potwierdza, że strategia „no-biopsy” stosowana u dzieci była słuszna.

W tym samym czasie opublikowano badanie, w którym naukowcy analizowali aktywność komórek układu odpornościowego u dzieci z celiakią po wdrożeniu diety bezglutenowej.
Już po kilku tygodniach zauważono, że komórki prozapalne „uspokajają się”, a układ odpornościowy zaczyna wracać do równowagi.
W przyszłości takie obserwacje mogą doprowadzić do opracowania prostszych, nieinwazyjnych testów monitorujących skuteczność leczenia, bez konieczności biopsji jelita cienkiego.

Dlaczego celiakię warto diagnozować wcześnie

Wczesne rozpoznanie pozwala uniknąć niedoborów pokarmowych, zaburzeń wzrastania i powikłań metabolicznych.
Dzieci, u których choroba wykrywana jest przypadkowo, często mają już zaawansowane zmiany w błonie jelita cienkiego.
Szybka diagnoza i wczesne wdrożenie diety bezglutenowej znacząco poprawiają rokowanie, wzrost oraz ogólny rozwój dziecka.
Więcej o tym, jak bezpiecznie prowadzić leczenie dietą i jak kontrolować jej skuteczność, przeczytasz w artykule Dieta bezglutenowa u dzieci z celiakią — zasady i kontrola leczenia.

Badania dodatkowe i najczęstsze błędy w rozpoznaniu celiakii u dzieci

Dodatkowe badania laboratoryjne pomagają ocenić stan odżywienia dziecka, stopień niedoborów oraz wykluczyć inne choroby współistniejące.
Ich wykonanie pozwala na pełniejszą ocenę kliniczną i ułatwia długofalową opiekę nad pacjentem z celiakią.

Badania pomocnicze przy podejrzeniu celiakii

Oprócz testów serologicznych, w diagnostyce często wykonuje się również:

• morfologię krwi, ferrytynę, żelazo i witaminę D – w celu oceny niedokrwistości i niedoborów odżywczych,
• testy sIgE lub testy skórne – gdy istnieje podejrzenie współistniejącej alergii na pszenicę,
• badania kału (np. elastaza trzustkowa, tłuszcze w kale) – jeśli podejrzewa się zaburzenia wchłaniania lub niewydolność trzustki.

Interpretacja tych wyników pomaga odróżnić celiakię od innych przyczyn niedoborów pokarmowych i przewlekłych zaburzeń trawienia.

Najczęstsze błędy w diagnostyce celiakii

1. Włączenie diety bezglutenowej przed wykonaniem badań.
   Po odstawieniu glutenu poziom przeciwciał tTG-IgA szybko spada, przez co wyniki mogą być fałszywie ujemne.
   Dziecko powinno spożywać gluten przez co najmniej kilka tygodni przed badaniem.
2. Pominięcie oznaczenia całkowitego IgA.
   Niedobór IgA może zafałszować wyniki i doprowadzić do błędnej interpretacji testu tTG-IgA.
3. Diagnozowanie wyłącznie na podstawie objawów.
   Objawy celiakii są niespecyficzne i mogą przypominać inne choroby przewodu pokarmowego.
   Bez potwierdzenia serologicznego rozpoznanie jest niewiarygodne.
4. Brak kontroli przeciwciał po wprowadzeniu diety bezglutenowej.
   Uniemożliwia to ocenę skuteczności leczenia i może opóźnić wykrycie błędów żywieniowych.

Zgodnie z wytycznymi ESPGHAN 2020, biopsji jelita cienkiego nie wykonuje się rutynowo, jeśli spełnione są kryteria tzw. „no-biopsy”
(tTG-IgA ≥10× ULN, dodatni EMA, spożywanie glutenu podczas badań).
Dzięki temu można uniknąć niepotrzebnego badania endoskopowego, o ile wyniki laboratoryjne są jednoznaczne i interpretowane przez lekarza doświadczonego w diagnostyce celiakii.

Aby uniknąć błędów, proces diagnostyczny powinien być prowadzony przez pediatrę lub gastroenterologa i opierać się na aktualnych rekomendacjach.
Więcej o dalszym postępowaniu i bezpiecznym prowadzeniu diety po rozpoznaniu choroby znajdziesz w artykule Dieta bezglutenowa u dzieci z celiakią — zasady i kontrola leczenia.

Przykład z gabinetu — rozpoznanie celiakii u dziecka

Celiakia może ujawniać się bardzo dyskretnie, dlatego kluczowa jest czujność rodziców i regularne monitorowanie wzrostu oraz morfologii dziecka.
Wiele przypadków wykrywa się dopiero podczas diagnostyki niedokrwistości lub zaburzeń wzrastania.

9-letni chłopiec z niskim wzrostem i niedokrwistością

Do mojego gabinetu trafił dziewięcioletni chłopiec z powodu spowolnienia wzrastania i utrzymującej się niedokrwistości mimo suplementacji żelaza.
Rodzice zgłaszali również okresowe bóle brzucha i uczucie zmęczenia po posiłkach.
W badaniu przedmiotowym dziecko było szczupłe, bez cech alergii skórnych.
W badaniach laboratoryjnych stwierdzono wysokie miano przeciwciał tTG-IgA (>10× normy) i dodatni wynik EMA-IgA.
Na tej podstawie rozpoznano celiakię zgodnie z kryteriami ESPGHAN 2020, bez konieczności wykonywania biopsji jelita cienkiego.
Zalecono ścisłą dietę bezglutenową, kontrolę w poradni gastroenterologicznej oraz konsultację dietetyczną w celu właściwego zbilansowania jadłospisu.

Poprawa po wdrożeniu leczenia

Po trzech miesiącach rodzice zauważyli wyraźną poprawę samopoczucia dziecka — ustąpiły bóle brzucha, poprawił się apetyt, a masa ciała zaczęła rosnąć.
W kontrolnych badaniach stężenie ferrytyny i poziom hemoglobiny wzrosły, a miano przeciwciał uległo obniżeniu.
Takie wyniki potwierdzają regenerację błony jelita cienkiego i skuteczność diety bezglutenowej prowadzonej pod kontrolą specjalistów.

Monitorowanie dziecka z celiakią — badania kontrolne i efekty diety bezglutenowej

Opieka nad dzieckiem z celiakią nie kończy się w momencie rozpoznania choroby.
Regularne monitorowanie skuteczności leczenia i przestrzegania diety jest kluczowe, by zapobiec nawrotom objawów, niedoborom pokarmowym i powikłaniom.

Jak często wykonywać badania kontrolne

Po wdrożeniu diety bezglutenowej poziom przeciwciał tTG-IgA należy kontrolować co 6–12 miesięcy.
W ramach oceny ogólnego stanu zdrowia wykonuje się także morfologię krwi, oznaczenia ferrytyny, żelaza, wapnia i witaminy D.
U młodszych dzieci szczególną uwagę zwraca się na przyrost masy ciała i tempa wzrostu — ich normalizacja jest jednym z pierwszych sygnałów skutecznego leczenia.

Jak długo trwa regeneracja błony jelita

Całkowita regeneracja kosmków jelitowych trwa zwykle od 6 do 24 miesięcy, w zależności od wieku dziecka i stopnia uszkodzenia jelita przed rozpoznaniem choroby.
Utrzymywanie się wysokiego poziomu przeciwciał lub nawracające objawy (np. bóle brzucha, wzdęcia, zmęczenie) mogą świadczyć o błędach w diecie lub współistnieniu innych schorzeń, takich jak nietolerancja laktozy.

Co dalej po ustabilizowaniu choroby

Po pierwszym roku leczenia wizyty kontrolne odbywają się zazwyczaj raz w roku.
Podczas kontroli warto ocenić także poziom witaminy D oraz gęstość mineralną kości, szczególnie u dzieci, które wcześniej miały zaburzenia wzrostu lub osteopenię.
Dieta bezglutenowa wymaga stałej czujności i regularnej oceny jakości jadłospisu.
Szczegółowe zasady prowadzenia leczenia dietetycznego opisuję w artykule Dieta bezglutenowa u dzieci z celiakią — zasady i kontrola leczenia.

Celiakia u dzieci a inne choroby autoimmunologiczne

Celiakia rzadko występuje w izolacji.
U wielu dzieci współistnieje z innymi chorobami autoimmunologicznymi, dlatego ważne jest systematyczne monitorowanie funkcji układu odpornościowego i wczesne wykrywanie ewentualnych zaburzeń towarzyszących.

Najczęstsze choroby towarzyszące celiakii

Najczęściej obserwowane współwystępowanie obejmuje:

• cukrzycę typu 1,
• autoimmunologiczne zapalenie tarczycy (choroba Hashimoto lub Gravesa-Basedowa),
• autoimmunologiczne zapalenie wątroby,
• chorobę Duhringa (skórną postać celiakii).

U dzieci z wymienionymi chorobami zaleca się wykonywanie badań przesiewowych tTG-IgA co 1–2 lata, nawet jeśli nie mają objawów jelitowych.
Wczesne wykrycie współistniejącej celiakii pozwala uniknąć dalszego uszkodzenia jelit i poprawia ogólny stan odżywienia dziecka.

Wspólne tło odpornościowe

Wiele chorób autoimmunologicznych, w tym celiakia, ma wspólne podłoże genetyczne — najczęściej związane z obecnością genów HLA-DQ2 lub HLA-DQ8.
U części dzieci można wykryć autoprzeciwciała charakterystyczne dla kilku schorzeń jednocześnie, zanim jeszcze pojawią się objawy kliniczne.
Dlatego dziecko z celiakią powinno pozostawać pod opieką zespołu specjalistów — pediatry, gastroenterologa, endokrynologa i dietetyka — którzy wspólnie kontrolują jego rozwój, gospodarkę hormonalną i prawidłowość stosowania diety bezglutenowej.

FAQ — najczęstsze pytania rodziców o celiakię u dzieci

Czy celiakia może wystąpić u niemowlęcia?

Tak. Objawy mogą pojawić się już po wprowadzeniu glutenu do diety — zwykle między 6. a 9. miesiącem życia.
Najczęściej są to biegunki, wzdęcia, słaby apetyt lub zahamowanie przyrostu masy ciała.
U niektórych niemowląt choroba ujawnia się łagodniej — poprzez bladość, rozdrażnienie i mniejsze tempo wzrastania.
Wczesne rozpoznanie, zwłaszcza u dzieci z rodzin, w których występuje celiakia lub cukrzyca typu 1, pozwala rozpocząć leczenie, zanim dojdzie do uszkodzenia jelita.
Badania serologiczne są bezpieczne i nieinwazyjne, dlatego warto je wykonać przy pierwszych wątpliwościach.

Czy można rozpoznać celiakię bez biopsji jelita?

Tak. Zgodnie z wytycznymi ESPGHAN 2020, celiakię można rozpoznać bez biopsji, jeśli poziom przeciwciał tTG-IgA przekracza 10-krotnie górną granicę normy w wiarygodnym teście, a wynik EMA-IgA jest dodatni w niezależnym laboratorium.
Genotyp HLA-DQ2/DQ8 nie jest wymagany w tej ścieżce diagnostycznej.
Warunkiem jest jednak spożywanie glutenu w czasie badań — tylko wtedy wyniki są miarodajne.
O pominięciu biopsji decyduje lekarz po analizie wyników i obrazu klinicznego dziecka.

Czy celiakia może ustąpić z wiekiem?

Nie. Celiakia to choroba przewlekła — nie można jej „wyrosnąć”.
Po ponownym wprowadzeniu glutenu reakcja autoimmunologiczna pojawia się ponownie, nawet po wielu latach diety.
Z tego powodu leczenie polega na dożywotnim stosowaniu ścisłej diety bezglutenowej.
Warto pamiętać, że u dzieci z alergią na pszenicę sytuacja wygląda inaczej — alergia IgE-zależna często ustępuje z wiekiem, ale celiakia nigdy.

Jakie badania kontrolne trzeba wykonywać po rozpoznaniu celiakii?

Podstawowym badaniem kontrolnym jest oznaczenie przeciwciał tTG-IgA, które wykonuje się co 6–12 miesięcy.
Dodatkowo ocenia się morfologię, ferrytynę, żelazo i witaminę D, aby monitorować stan odżywienia.
Ważne są również regularne pomiary wzrostu i masy ciała — ich prawidłowy przyrost to najlepszy dowód skutecznego leczenia.
U niektórych dzieci lekarz może zlecić również ocenę gęstości mineralnej kości, zwłaszcza jeśli choroba trwała długo przed rozpoznaniem.

Co się stanie, jeśli dziecko z celiakią zje gluten przez pomyłkę?

U większości dzieci może wystąpić krótkotrwałe pogorszenie samopoczucia — bóle brzucha, wzdęcia, biegunka lub zmęczenie.
Jednorazowe spożycie niewielkiej ilości glutenu zwykle nie powoduje trwałych uszkodzeń jelita, ale częste „wpadki” już tak.
Dlatego tak ważna jest edukacja całej rodziny: czytanie etykiet, unikanie zanieczyszczeń krzyżowych i kontrola sposobu przygotowywania posiłków.
Nawet śladowe ilości glutenu w panierkach, sosach czy płatkach mogą ponownie aktywować reakcję autoimmunologiczną.

Czy dziecko z celiakią może normalnie chodzić do przedszkola lub szkoły?

Tak — dziecko z celiakią może uczestniczyć w życiu przedszkolnym i szkolnym tak samo jak rówieśnicy, o ile personel jest poinformowany o chorobie.
Rodzice powinni przekazać nauczycielom listę bezpiecznych produktów i zasady przygotowywania posiłków.
Coraz więcej placówek edukacyjnych oferuje posiłki bezglutenowe, ale warto upewnić się, że są one przygotowywane z zachowaniem zasad bezpieczeństwa żywieniowego.
Współpraca rodziców, szkoły i dietetyka pomaga dziecku prowadzić zdrowe i aktywne życie bez ograniczeń społecznych.

Czy celiakia może powodować obniżoną odporność u dziecka?

Tak. W celiakii dochodzi do uszkodzenia błony jelita cienkiego, przez co organizm gorzej wchłania witaminy (A, D, E, K, z grupy B) i mikroelementy (żelazo, cynk, selen) niezbędne dla prawidłowej pracy układu odpornościowego.
U niektórych dzieci współistnieje też wybiórczy niedobór IgA, co zwiększa podatność na infekcje.
To nie jest trwała „słaba odporność” — po wdrożeniu ścisłej diety bezglutenowej i wyrównaniu niedoborów układ immunologiczny zazwyczaj funkcjonuje prawidłowo.
Więcej o tym, czym różnią się pierwotne i wtórne zaburzenia odporności u dzieci, omówiłem w artykule Pierwotne i wtórne zaburzenia odporności u dzieci.

Podsumowanie

Celiakia u dzieci to przewlekła choroba autoimmunologiczna wymagająca ścisłej współpracy rodziców, lekarza i dietetyka.
Wczesne rozpoznanie i konsekwentne przestrzeganie diety bezglutenowej umożliwiają całkowitą regenerację błony jelita i prawidłowy rozwój dziecka.
Najważniejsze to nie rozpoczynać diety na własną rękę — najpierw trzeba potwierdzić rozpoznanie odpowiednimi badaniami.
Świadome podejście do leczenia, edukacja całej rodziny i regularne kontrole lekarskie to klucz do zdrowia i dobrego samopoczucia dziecka z celiakią.
Więcej o zasadach leczenia i praktycznych aspektach żywienia znajdziesz w artykule Dieta bezglutenowa u dzieci z celiakią — zasady i kontrola leczenia.

Bibliografia

1. Husby S., Koletzko S., Korponay-Szabó I.R., i in. European Society for Paediatric Gastroenterology, Hepatology and Nutrition (ESPGHAN) Guidelines for Diagnosing Coeliac Disease 2020. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2020;70(1):141–156.
2. ESPGHAN Advice Guide. New Guidelines for the Diagnosis of Paediatric Coeliac Disease (materiał pomocniczy do wytycznych 2020). 2020.
3. Mearin M.L., Agardh D., Antunes H., i in. ESPGHAN Position Paper on Management and Follow-up of Children and Adolescents with Celiac Disease. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2022.
4. Luque V., Crespo-Escobar P., Hård af Segerstad E.M., i in. Gluten-free diet for pediatric patients with coeliac disease: a position paper from the ESPGHAN gastroenterology committee. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2024.
5. Bianchi P.I., Tovoli F., i in. Diagnostic Delay of Celiac Disease in Childhood. JAMA Network Open. 2024;7(4).
6. NIDDK (NIH). Definition & Facts for Celiac Disease. Aktualizacja: 2025.
7. NIDDK (NIH). Diagnosis of Celiac Disease. Aktualizacja: 2025.
8. NIDDK (NIH). Eating, Diet & Nutrition for Celiac Disease. Aktualizacja: 2025.
9. Hill I.D., Fasano A., Guandalini S., i in. NASPGHAN Clinical Report on the Diagnosis and Treatment of Gluten-related Disorders. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2016;63(1):156–165. (NASPGHAN)
10. Al-Toma A. i wsp. European Society for the Study of Coeliac Disease 2025 Updated Guidelines on the Diagnosis and Management of Coeliac Disease in Adults. Part 1: Diagnostic Approach. United European Gastroenterol J. 2025 Sep 26. PMID: 40999951.
11. Martín-Masot R. i wsp. Immunomodulatory effects of a short-term gluten-free diet on pediatric celiac disease: Findings from a single-cell transcriptomics study. J Nutr Biochem. 2025;146:110063. PMID: 40803542.

Nota o autorze

lek. med. Michał Brożyna — pediatra i kardiolog dziecięcy.
Od ponad 20 lat prowadzi gabinet pediatryczno-kardiologiczny „Echo” w Olsztynie, oferując kompleksową opiekę nad dziećmi w różnym wieku.
W pracy stawia na spokojne podejście, rozmowę z rodzicami i rzetelną diagnostykę opartą na aktualnych wytycznych medycznych.
Więcej informacji o gabinecie znajduje się na stronie: www.kardiologdzieciecy.info.