

Spis treści
ToggleMykoplazma to grupa najmniejszych bakterii, które różnią się od innych drobnoustrojów brakiem ściany komórkowej. Mycoplasma pneumoniae to jeden z najczęstszych patogenów wywołujących infekcje dróg oddechowych u dzieci, zwłaszcza w wieku szkolnym. Jednak zakażenie tą bakterią może wykraczać poza układ oddechowy, prowadząc do powikłań skórnych, sercowych, nerkowych i innych. W artykule omówimy objawy, diagnostykę i leczenie zakażeń wywołanych przez mykoplazmę, ze szczególnym uwzględnieniem powikłań i zagrożeń dla dzieci z niedoborami odporności oraz kobiet w ciąży.
Mykoplazmy to drobnoustroje o wyjątkowej budowie – nie posiadają ściany komórkowej, co sprawia, że są odporne na wiele typowych antybiotyków, które zabijają bakterie poprzez upośledzenie syntezy ścian komórkowych tych pasożytów. Mycoplasma pneumoniae jest najczęstszym gatunkiem powodującym zakażenia u dzieci, szczególnie w postaci zapalenia płuc o nietypowym przebiegu czy atypowych ..
Zakażenie przenosi się drogą kropelkową – przez kaszel, kichanie lub bliski kontakt z osobą chorą. Okres inkubacji wynosi zwykle od 1 do 3 tygodni, co utrudnia wczesne wykrycie źródła infekcji. Mykoplazma jest szczególnie groźna w warunkach dużej liczby kontaktów, np. w szkołach czy przedszkolach.
Mykoplazma najczęściej powoduje infekcje górnych i dolnych dróg oddechowych, objawiające się:
Temat mykoplazmatycznego zapalenia płuc, w tym szczegóły dotyczące diagnostyki, przebiegu i leczenia, został szerzej omówiony w odrębnym artykule pt. „Mykoplazmatyczne zapalenie płuc u dzieci”. Natomiast w artykule „USG płuc w diagnostyce mykoplazmy u dzieci” podzieliłem się swoimi spostrzeżeniami na temat przydatności i efektywności ultrasonografii (USG) płuc w szybkim wykrywaniu atypowego zapalenia płuc u dzieci. Uważam, że zastosowanie tej metody diagnostycznej może znacząco przyspieszyć rozpoznanie choroby, szczególnie w sytuacjach wymagających natychmiastowej oceny stanu pacjenta.
Zachęcam do zapoznania się z pełnym opracowaniem, które w sposób kompleksowy porusza aspekty kliniczne, nowoczesne metody diagnostyczne oraz aktualne rekomendacje dotyczące leczenia mykoplazmatycznego zapalenia płuc.
W artykule tym opisałem zarówno płucne, jak i pozapłucne objawy mykoplazmy – wymieniam je i wyjaśniam, na czym polegają. Natomiast w tekście „Typowe i nietypowe objawy mykoplazmy u dzieci i dorosłych” pokazuję, jak występujące symptomy mogą skłonić lekarza – lub samych rodziców – do podejrzenia zakażenia mykoplazmą i ukierunkować dalszą diagnostykę
Zakażenie mykoplazmą może również objawiać się poza układem oddechowym, powodując różnorodne objawy w różnych układach organizmu:
Rumień guzowaty jest jednym z charakterystycznych objawów pozapłucnych zakażeń mykoplazmą. To bolesne, czerwone guzki pojawiające się najczęściej na przedniej powierzchni goleni, ale mogą występować także na innych częściach ciała. Oprócz rumienia guzowatego u dzieci mogą wystąpić pokrzywka oraz zmiany pęcherzowe, które mogą sugerować infekcję wirusową lub reakcję alergiczną, ale są związane z mykoplazmą.
MIRM (Mycoplasma pneumoniae-induced rash and mucositis) to stosunkowo młoda jednostka chorobowa, opisana po raz pierwszy przez Canavana i współpracowników w 2005 roku. Mycoplasma pneumoniae może nie tylko wywoływać zapalenie płuc, ale również prowadzić do bolesnych zmian skórnych i błon śluzowych. Objawy MIRM pojawiają się zwykle około tygodnia po infekcji płucnej i obejmują:
Leczenie MIRM opiera się na antybiotykach (np. makrolidach) oraz, w cięższych przypadkach, na stosowaniu kortykosteroidów lub immunoglobuliny dożylnej (IVIG).
Rokowanie jest zazwyczaj dobre, a większość dzieci wraca do zdrowia po leczeniu. Ważne jest dbanie o odpowiednią podaż płynów i higienę zmian skórnych, aby uniknąć wtórnych zakażeń.
Wysypka w przebiegu zakażenia Mycoplasma pneumoniae
Choć wysypka może wystąpić także przy zakażeniu Mycoplasma pneumoniae, nie jest dla tej infekcji objawem typowym i łatwo ją pomylić z wysypkami w innych chorobach wieku dziecięcego – takich jak bostonka, szkarlatyna czy ospa wietrzna. Jeśli masz wątpliwości co do charakteru wysypki, zobacz praktyczny przewodnik:
Jak odróżnić bostonkę od ospy, szkarlatyny i innych wysypek dziecięcych
Objawy ze strony układu pokarmowego obejmują nudności, wymioty, bóle brzucha oraz biegunki. Mogą one wynikać z bezpośredniego oddziaływania toksyn bakteryjnych na przewód pokarmowy lub być wynikiem reakcji zapalnej organizmu. Czasami objawy te mylone są z infekcjami wirusowymi żołądka i jelit np .zakażeniem norowirusem albo RSV , co utrudnia wczesne rozpoznanie zakażenia mykoplazmą.
Zapalenie osierdzia oraz zapalenie mięśnia sercowego to rzadkie, ale poważne powikłania mykoplazmozy. Mogą objawiać się bólem w klatce piersiowej, dusznością, przyspieszonym tętnem oraz zmęczeniem,omdleniami. W przypadku takich objawów konieczna jest szybka diagnostyka, obejmująca m.in. badanie echokardiograficzne (echo serca) oraz USG płuc, które pozwala na wykrycie nawet niewielkich ilości płynu w jamie osierdzia. Niezbędne są również badania krwi oceniające uszkodzenie serca, aby potwierdzić zapalenie i wykluczyć inne przyczyny, takie jak zapalenie mięśnia sercowego jako powikłanie po grypie czy ospie wietrznej.Taak!Ospa wietrzna także może prowadzić do zapalenia mięśnia sercowego i osierdzia. Więcej na ten temat możecie Państwo przeczytać w moim artykule, do którego link znajduje się tutaj
Zapalenie cewki moczowej to częsty objaw zakażeń mykoplazmą u starszych dzieci i młodzieży. Infekcja najczęściej jest wywoływana przez bakterie Mycoplasma hominis lub Ureaplasma urealyticum. Objawy obejmują pieczenie podczas oddawania moczu, częstomocz oraz ból w okolicy nadłonowej.
Ze względu na niespecyficzny obraz kliniczny, zakażenie mykoplazmą w układzie moczowym może być mylone z typową infekcją bakteryjną dróg moczowych. Jednak brak poprawy po zastosowaniu standardowych antybiotyków, takich jak penicyliny czy cefalosporyny, może sugerować zakażenie mykoplazmą, które wymaga specyficznego leczenia antybiotykami, takimi jak makrolidy lub tetracykliny. Wczesna diagnostyka oraz odpowiednie leczenie mają ogromne znaczenie w zapobieganiu powikłaniom, takim jak przewlekłe zapalenie czy rozsiew infekcji.
Objawy neurologiczne, takie jak bóle głowy, drgawki czy zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, są rzadkie, ale potencjalnie bardzo groźne. Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych może objawiać się sztywnością karku, wysoką gorączką oraz utratą przytomności. Takie przypadki wymagają pilnej hospitalizacji i zaawansowanej diagnostyki, w tym punkcji lędźwiowej.
Zapalenie stawów związane z zakażeniem mykoplazmą często objawia się bólem ,zaczerwienieniem,ociepleniem i obrzękiem stawów, szczególnie kolanowych i skokowych. U dzieci może również wystąpić ból kostny, który utrudnia poruszanie się. Objawy te mogą być wynikiem reakcji autoimmunologicznej organizmu na zakażenie mykoplazmą.
Mykoplazma może prowadzić do poważnych powikłań obejmujących:
Pisząc o mykoplazmie u dzieci, nie możemy zapomnieć o najmniejszej grupie pacjentów:
Zakażenie mykoplazmą w ciąży może prowadzić do poważnych konsekwencji, szczególnie w przypadku gatunków innych niż Mycoplasma pneumoniae, takich jak Mycoplasma hominis czy Ureaplasma urealyticum, które są istotnymi patogenami w kontekście ciąży i noworodków:
Diagnostyka zakażeń wywołanych przez mykoplazmy wymaga zastosowania nowoczesnych i precyzyjnych metod, które pozwalają na szybkie potwierdzenie infekcji. Do najczęściej stosowanych badań należą:
Szybkie testy antygenowe są mniej powszechne w diagnostyce zakażeń Mycoplasma pneumoniae, a ich skuteczność nie została szeroko udokumentowana w literaturze naukowej. Chociaż istnieją testy antygenowe do wykrywania tego patogenu dostępne w Polsce w testach Combo 6 w jednym w wymazach z gardła, ich czułość i swoistość mogą być niższe w porównaniu z metodami serologicznymi i molekularnymi.
W diagnostyce zakażeń Mycoplasma pneumoniae u dzieci rekomenduje się korzystanie z metod serologicznych i molekularnych, które oferują wyższą czułość i swoistość w porównaniu z szybkimi testami antygenowymi.
Zakażenia mykoplazmą mogą być mylone z innymi schorzeniami układu oddechowego, takimi jak infekcje wirusowe (np. grypa), bakteryjne (np. paciorkowcowe zapalenie gardła) czy alergiczne choroby dróg oddechowych. Kluczowe znaczenie w diagnostyce różnicowej ma zastosowanie odpowiednich testów laboratoryjnych, jak oznaczanie przeciwciał i PCR, które pozwalają na precyzyjne rozróżnienie zakażeń mykoplazmowych od innych jednostek chorobowych. Dokładny wywiad lekarski oraz kompleksowa ocena objawów klinicznych są niezbędne dla szybkiego i trafnego rozpoznania.
Szybkie testy antygenowe w kierunku innych infekcji, takich jak COVID-19, RSV, paciorkowce czy grypa,a nawet okrzyczanego ostatnio hMPV mogą być bardzo pomocne w zawężeniu kręgu przyczyn infekcji. Ich zastosowanie pozwala na szybkie wykluczenie lub potwierdzenie obecności patogenów o znanym obrazie klinicznym, co ułatwia diagnostykę różnicową. Na przykład, potwierdzenie infekcji wirusem grypy czy RSV może zmniejszyć konieczność wykonywania dodatkowych badań w kierunku innych patogenów. Testy te, choć mniej specyficzne niż metody molekularne, mają sens jako pierwsza linia diagnostyczna w ostrych infekcjach układu oddechowego, szczególnie w sytuacjach, gdy kluczowe jest szybkie wdrożenie odpowiedniego leczenia lub izolacji pacjenta. Dzięki ich zastosowaniu lekarz może szybciej podjąć decyzje terapeutyczne, jednocześnie kierując bardziej zaawansowane badania, takie jak PCR, na pacjentów, u których wynik testu antygenowego nie wyjaśnia pełnego obrazu klinicznego. Obecnie dostępne są szybkie testy antygenowe w kierunku kilku chorób wirusowych, takich jak grypa, RSV czy COVID-19, oraz Mycoplasma pneumoniae. Koszt takich badań wynosi kilkadziesiąt złotych. Gdy pacjenci w moim gabinecie pediatryczno-kardiologicznym Echo w Olsztynie pytają mnie, czy warto wykonać te testy, odpowiadam, że tak, zwłaszcza w przypadku testów na wirusy. Czułość tych testów w kierunku infekcji wirusowych jest zazwyczaj wysoka i pozwala na szybkie wykluczenie lub potwierdzenie infekcji.
Jednak w przypadku testów na Mycoplasma pneumoniae podchodzę do wyników z większym dystansem. Traktuję je jako wskazówkę diagnostyczną, ale z uwagi na niższą wiarygodność tych testów w porównaniu do testów wirusowych, nie opieram się na nich jako na jedynym kryterium diagnostycznym. Wynik testu na mykoplazmę uwzględniam w szerszym kontekście obrazu klinicznego, dokładnego wywiadu i innych badań USG płuc , aby zapewnić jak najlepszą opiekę diagnostyczną i terapeutyczną
Mykoplazmy są oporne na penicyliny i cefalosporyny z powodu braku ściany komórkowej, na którą te antybiotyki działają. Stosuje się:
Dzieci z pierwotnymi niedoborami odporności (np. SCID) lub wtórnymi (np. związanymi z leczeniem immunosupresyjnym) są szczególnie narażone na ciężki przebieg mykoplazmozy. U takich pacjentów infekcje mogą prowadzić do:
W przypadku podejrzenia mykoplazmozy u dziecka z niedoborem odporności konieczna jest szybka diagnostyka i intensywne leczenie w warunkach szpitalnych.
Mykoplazma to podstępny patogen, który może powodować nie tylko infekcje dróg oddechowych, ale także powikłania w różnych układach organizmu. Wczesna diagnostyka, odpowiednie leczenie oraz świadomość zagrożeń, zwłaszcza dla dzieci z niedoborami odporności i noworodków, są podstawowe dla skutecznej opieki. Dzięki nowoczesnym metodom leczenia większość dzieci wraca do zdrowia, ale powikłania mogą wymagać specjalistycznej opieki.
Niedoleczona mykoplazma może prowadzić do przewlekłego zapalenia dróg oddechowych, utrzymującego się kaszlu i nawracających infekcji. Może też powodować powikłania pozapłucne, takie jak zapalenie stawów, wysypki skórne, a w rzadkich przypadkach – zaburzenia neurologiczne lub niedokrwistość hemolityczną. Infekcja często ma skąpe objawy, co utrudnia szybkie rozpoznanie i sprzyja jej przewlekaniu. Zbyt krótka lub nieprawidłowa antybiotykoterapia zwiększa ryzyko nawrotów i rozwoju oporności bakterii.
Ostatnie doniesienia medialne wskazują, że w tegorocznym okresie jesienno-zimowym (2024 r.) zakażenie Mycoplasma pneumoniae odpowiada za większość infekcji u dzieci w Polsce . Jednocześnie pacjenci zaczynają skarżyć się na ograniczony dostęp do makrolidów, które są głównymi lekami stosowanymi w leczeniu zakażeń wywołanych przez ten patogen.
Podobną sytuację obserwuje się poza granicami naszego kraju. Norweski Instytut Zdrowia Publicznego (FHI) potwierdził nową falę zachorowań na mykoplazmozę w Norwegii, a władze zdrowotne przewidują dalszy wzrost liczby nowych przypadków. Taka sytuacja dotyczy całego regionu Europy – wzrosty zachorowań odnotowuje się m.in. w Danii, Niemczech i Szwecji.
Obecnie nie istnieje dostępna szczepionka przeciwko Mycoplasma pneumoniae, choć prowadzone są intensywne badania nad jej opracowaniem – szczególnie w związku ze wzrostem oporności na makrolidy, który obserwuje się m.in. w Azji.
Z tego powodu profilaktyka zakażeń opiera się przede wszystkim na ograniczaniu kontaktu z osobami chorymi, przestrzeganiu zasad higieny oraz szybkim reagowaniu na pierwsze objawy infekcji dróg oddechowych.
Warto też pamiętać, że szczepienia przeciwko innym drobnoustrojom układu oddechowego – takim jak pneumokoki, wirus grypy czy RSV – mogą znacząco zmniejszyć ryzyko nadkażeń i ciężkiego przebiegu infekcji, również w przypadku współwystępowania zakażenia mykoplazmą.
Najnowsze badania wskazują na kilka istotnych innowacji w leczeniu i zarządzaniu przypadkami zakażeń wywołanych przez Mycoplasma pneumoniae:
Te postępy znacząco zwiększają skuteczność leczenia i zmniejszają ryzyko powikłań u dzieci.
Tak, przenosi się drogą kropelkową i łatwo rozprzestrzenia w grupach dziecięcych.
Nie, nie każde zakażenie Mycoplasma pneumoniae wymaga leczenia antybiotykiem – zwłaszcza u dzieci. Decyzja zależy od nasilenia objawów, wieku dziecka oraz ryzyka powikłań.
Tak, szczególnie dla wcześniaków i noworodków z niedojrzałym układem odpornościowym.
MIRM, choć jest poważną chorobą, zazwyczaj ma dobre rokowanie. Większość dzieci po odpowiednim leczeniu wraca do zdrowia, a zmiany skórne i błon śluzowe zazwyczaj ustępują. Ważne jest szybkie rozpoznanie i leczenie, aby uniknąć powikłań, takich jak uszkodzenie oczu lub błon śluzowych. Chociaż MIRM może powodować bolesne objawy, odpowiednia opieka i leczenie pomagają w pełnym wyzdrowieniu.