Pierwotne i wtórne niedobory odporności u dzieci

W artykule zaburzenia odporności u dzieci opisałem podstawy działania układu odpornościowego i sposób, w jaki dojrzewa. Porównałem ten układ do armii, która strzeże granic organizmu przed zagrożeniami. Pierwszą linią obrony są mechanizmy wrodzone – nieswoiste – takie jak bariery fizyczne i komórki fagocytujące. Z kolei mechanizmy nabyte przypominają wyspecjalizowane jednostki wojskowe, które potrafią precyzyjnie reagować na wrogów i zapamiętują ich na przyszłość.

Jeśli układ odpornościowy nie funkcjonuje prawidłowo, jego obrona zaczyna zawodzić. Można to porównać do armii, której brakuje żołnierzy lub której dowództwo popełnia strategiczne błędy. W takich przypadkach organizm dziecka staje się bardziej podatny na infekcje i ich powikłania.

W tym artykule przybliżę Państwu dwie główne grupy zaburzeń odporności oraz ich cechy charakterystyczne.

Podział zaburzeń odporności – pierwotne i wtórne

Zaburzenia odporności można podzielić na pierwotne i wtórne .

• Pierwotne zaburzenia odporności stanowią około 10% wszystkich przypadków niedoborów odporności.
• Wtórne zaburzenia odporności obejmują około 90% przypadków.

Pierwotne niedobór odporności u dzieci – problemy z pierwszą linią obrony

Pierwotne zaburzenia odporności to genetycznie uwarunkowane defekty w funkcjonowaniu układu immunologicznego. Można je porównać do fundamentalnych problemów w schemacie obronnym państwa – od momentu rozpoznania ataku, poprzez alarm, aż po uruchomienie działań obronnych. Uszkodzenie choćby jednego z tych elementów skutkuje znacznym osłabieniem mechanizmów obronnych organizmu.

Przykłady wrodzonych zaburzeń odporności:

• Agammaglobulinemia – brak odpowiedniego zaplecza składającego się z jednostek odpowiedzialnych za wytwarzanie „broni” (przeciwciał). Dzieci cierpią na nawracające infekcje bakteryjne, takie jak zapalenia płuc czy zatok.
• Zespół DiGeorge’a – przypomina sytuację, w której komunikacja między dowódcami jest przerwana. Niedorozwinięta grasica uniemożliwia szkolenie „specjalistycznych jednostek” – limfocytów T.
• SCID (ciężki złożony niedobór odporności) – to tak, jakby całej armii brakowało podstawowego wyposażenia. Dziecko jest narażone na wszelkie infekcje, które mogą być dla niego śmiertelnie niebezpieczne.

Wtórne zaburzenia odporności – nabyty sabotaż układu obronnego

Wtórne zaburzenia odporności rozwijają się w wyniku działania czynników zewnętrznych. Są jak sabotażyści lub grupy dywersyjne, które osłabiają organizm od środka, atakując skuteczne mechanizmy obronne. Nawet dobrze zorganizowany system może w takich warunkach zawieść.

Przykłady nabytych zaburzeń odporności:

• Niedożywienie i niedobory witamin lub minerałów – osłabiają organizm i jego zdolność do regeneracji.
• Choroby przewlekłe (np. niewydolność nerek) – wpływają na wydolność całego systemu.
• Zakażenia – takie jak gruźlica (bakteryjne), HIV czy EBV (wirusowe), które celowo niszczą kluczowe elementy układu odpornościowego.
• Leczenie immunosupresyjne (np. glikokortykosteroidy, leki stosowane po przeszczepach) – osłabia reakcje immunologiczne organizmu.
• Choroby autoimmunologiczne – w których układ odpornościowy zaczyna działać przeciwko własnym tkankom, jakby mylił swoich obywateli z wrogami.

Wszystkie te czynniki prowadzą do osłabienia mechanizmów obronnych organizmu, co skutkuje znacznie większą podatnością na infekcje i poważne choroby. Jeśli dziecko często choruje, a infekcje mają ciężki przebieg, warto rozważyć konsultację z lekarzem specjalistą i przeprowadzenie odpowiednich badań. W następnych artykułach jakie znaczenie ma dobrze zebrany wywiad ,zbadanie dziecka i inerpretacja wyników badań dodatkowych